Een inclusieve samenleving betekent dat iedereen mee kan doen. Dus ook dementerende ouderen. Bijvoorbeeld door bij wijze van dagbesteding in de Gamma te helpen. In Arnhem lukt dat.
Als je een vorm van dementie hebt, worden je allerlei dingen afgenomen. Autorijden bijvoorbeeld. Als je dan ook nog hoort dat je een ziekte hebt die alleen maar erger wordt, kom je al snel in een neerwaartse spiraal terecht. Daarom vinden wij het belangrijk te kijken naar wat dit soort kwetsbare mensen nog wél kunnen.
Kwaliteit van leven betekent voor veel mensen: dingen doen waar je goed in bent, waar je plezier aan beleeft en waar je voldoening uit haalt. We kiezen een beroep waar we passie voor hebben, we kiezen hobby’s die we leuk vinden. Dat verandert niet als je ouder wordt of dementie krijgt. Ook dan blijven die dingen belangrijk.
Twee jaar geleden heb ik het project Fier opgezet. We zijn voor ouderen met beginnende dementie op zoek gaan naar een voor hen zinvolle dagbesteding, bij maatschappelijke organisaties, met ondersteuning van vrijwilligers. We werken bijvoorbeeld samen met een basisschool, hier aan de overkant.
We hebben ook dagbesteding geregeld bij de Gamma
Een meneer met dementie werkt daar samen met een van de ouders van school in de schooltuintjes. Een mevrouw met dementie, die vroeger lerares was, leest voor aan de kleuters. Ik heb ook dagbesteding geregeld bij de Gamma. Ouderen kunnen daar een van de medewerkers assisteren op de werkvloer voor een paar uur per week.
Dagbesteding
Bij de werkmethode van Fier gaat het er anders aan toe dan op reguliere dagbestedingen, waar vaste programma’s zijn met activiteiten zoals sjoelen en bloemschikken. Op deze locatie hebben we een timmerwerkplaats gerealiseerd, omdat we hier vooral relatief jonge mannen binnenkrijgen, van tussen de zestig en de zeventig, die beginnend dementerend zijn. Zij willen niet het idee hebben dat ze naar de dagbesteding gaan, ze willen iets gaan doen wat ze leuk vinden.
De meeste mensen komen bij ons binnen via de gemeentelijke wijkteams. Vervolgens proberen wij een goede match te maken. We zoeken continu naar manieren om mensen zo lang mogelijk zo normaal mogelijke activiteiten te laten doen waar ze blij van worden. Dat proberen we het liefst in de wijk te regelen waar deze mensen wonen.
Wist je dat 93% van de mensen met dementie die nog thuis woont geen enkele vorm van dagbesteding bezoekt? Dat komt omdat veel mensen dagbesteding ten onrechte zien als iets waar je naartoe moet, voorafgaand aan een opname in een instelling. Ze zien het niet als iets dat leuk of nuttig kan zijn. Maar door mensen dagbesteding te laten afnemen proberen we de opname in een verpleeghuis juist zo lang mogelijk uit te stellen, ook doordat we dan de mantelzorgers ontlasten.
Onze succesverhalen laten zien wat het met kwetsbare ouderen doet als ze een activiteit aangeboden krijgen die bij hen past. Die bloeien op. Als iemand met dementie tweeëneenhalf uur ergens is, dan is dat al voldoende. Dan heeft de dag een invulling. Mensen gaan voor hun gevoel die paar uur naar hun werk. Zo heeft je de dag een invulling. Dat een bedrijf als Gamma hieraan mee wil werken is natuurlijk fantastisch. We willen nu ook gaan kijken of we mensen kunnen plaatsen bij kleine supermarkten, waar het persoonlijk contact nog goed is, of bij een kaasboer of een bakker.
We proberen daarnaast afspraken te maken met sportscholen hier in de buurt, om de gezondheid van deze ouderen te bevorderen. Die sportscholen hebben natuurlijk bepaalde uren op een dag waarop er bijna niemand is. Laat die oudere mensen dan lekker wandelen op zo’n loopband. Het zou geweldig zijn als we zelfs dat soort bedrijven mee krijgen.
Ik vind het belangrijk om op deze manier naar dagbesteding te kijken. Ook vanuit het idee: wat zou je voor dagbesteding wensen als het je eigen vader betrof, of als het je jezelf betrof. Particuliere initiatieven zoals huiskamerprojecten zijn ook hartstikke goed, maar daarbij ligt er vaak heel veel druk bij de mantelzorgers, terwijl die juist ontlast moeten worden. En je zet dementerenden dan zo gestigmatiseerd bij elkaar.
Als mensen zo slecht worden dat ze niet meer bij zo’n school of bij de Gamma of waar dan ook kunnen werken, maken ze de overstap naar reguliere dagbesteding. Wij huren een gebouw van de Drie Gasthuizengroep, waar we activiteiten organiseren. Daarnaast hebben wij bijvoorbeeld ook een timmerwerkplaats. Cliënten maken daar meubels.
De begeleiders bij de timmerwerkplaats zijn allemaal vrijwilligers, waarvan sommigen met een rugzakje. Zij komen bijvoorbeeld van het RIBW (regionaal instituut beschermd wonen). Voor hen is de structuur die wij bieden belangrijk, zo leren ze om op tijd te komen en zich af te melden als ze ziek zijn. Onze vrijwilligers hebben enorme kwaliteiten. Zo is er een jong meisje dat zonder werk zit. Zij is super creatief. Zij krijgt zelfs de meest passieve mensen enthousiast voor activiteiten.
Vrijwilligers
Op dagbesteding is flink gekort. Sinds begin 2015 moeten we het doen met 60% van het budget dat we hadden in 2013. We zijn de afgelopen twee jaar steeds meer met vrijwilligers gaan werken. Voorheen ondersteunden zij de beroepskrachten, nu dragen zij de activiteiten. Ook de coördinatoren zijn nu vrijwilligers.
Sinds 2013 is het budget voor dagbesteding met 40% gekort
Hoewel vrijwilligheid geen vrijblijvendheid is, blijft het toch anders werken dan met beroepskrachten die een contract hebben en gewoon moeten komen. Beroepskrachten zijn ook nodig voor het oplossen van eventuele arbeidsconflicten. Iedereen krijgt hier een tweede en derde kans ook mensen met een rugzakje. Maar als mensen zich niet aan afspraken houden dan moeten zij daarop aangesproken worden. Ze zijn immers het visitekaartje van de organisatie.
Als je zo veel verantwoordelijkheid bij vrijwilligers neerlegt als wij nu doen, maak je jezelf kwetsbaar. Stel dat Theo en Dick onze ‘gezonde’ vrijwilligers die de boel aansturen op de timmerwerkplaats wegvallen doordat ze een betaalde baan krijgen, dan hebben wij een probleem.
Vervoer
Het vervoer van onze cliënten van en naar de dagbestedingsactiviteiten is een probleem. Voorheen werd het vervoer compleet verzorgd en konden we voor iedereen een bus inzetten. Het budget dat we kregen was daarvoor toereikend. Begin 2014 ging de vergoeding die we voor vervoer kregen terug van rond de € 16, naar € 6 per dag. Vanaf 1 januari dit jaar is de vergoeding voor vervoer zelfs teruggegaan naar € 4,50 per dag.
Daar kun je geen vervoer van ouderen voor organiseren. Zelfs met vrijwilligers is het zeer verlieslijdend. Ik heb berekend wat we allemaal betalen aan busjes, vrijwillige chauffeurs en de bus die we van het rode kruis lenen. Dat is gemiddeld € 8,50 per cliënt, per dag.
Met creatief denken hebben we al veel opgelost. We proberen de Arnhemse ondernemer te bereiken. Als een particulier vervoersbedrijf, taxibedrijf of school met een busje dit probleem echt op het netvlies heeft staan, kunnen we meer gaan samenwerken. En natuurlijk proberen we mensen zoveel mogelijk te laten fietsen of lopen met een rollator, of als ze daartoe in staat zijn met het openbaar vervoer te laten gaan.
Iedere deelnemer die je op een zelfstandige manier naar de dagbesteding kunt laten komen, is meegenomen. We pleiten daarom ook voor meer scootmobiel-uitleenpunten in Arnhem. De gemeente geeft namelijk niet zo snel meer een scootmobiel aan iemand.
Een heleboel organisaties hebben hun dagbesteding al moeten sluiten, omdat ze het vervoer niet konden betalen
Georganiseerd vervoer blijft echter noodzakelijk. Er is altijd een groep die fysiek en cognitief niet in staat is om naar de dagbesteding te komen en die geen netwerk van mensen heeft die ze kunnen brengen en halen. Een heleboel organisaties hebben hun dagbesteding al moeten sluiten, omdat ze het vervoer niet konden betalen. Als cliënten niet kunnen komen leid je verlies, dan houdt het op een gegeven moment op.
Veel cliënten van ons hebben een pasje van de regiotaxi. Daar mogen ze overal mee naartoe, maar niet naar de dagbesteding. Als de gemeente alleen al zou regelen dat dit wel mogelijk wordt, is een groot stuk van het probleem opgelost. Mensen betalen dan een eigen bijdrage van € 1,50 of € 2, dat is goed te doen.
Veel ondernemers zijn, als je het goed brengt, over te halen om ouderen in hun winkel te laten helpen met afstoffen of met boodschappen inpakken aan de kassa. Het kost veel tijd om dat voor al onze cliënten te regelen, maar dat lukt vaak verbazend goed. Maar als dan alles rond is, blijft er voor ons altijd dat ene probleem over: hoe komt iemand daar? Het zou zo fijn zijn als het vervoer gewoon goed geregeld is, als we ons daar niet meer druk over hoeven te maken. Ik blijf er maar steeds over struikelen.